کد مطلب:46635 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:39

گنجینه پرسمان » قرآن

در قرآن آمده: كاري را مگو انجام خواهم داد مگر اين اين كه خدا بخواهد من بارها برايم اين سوال پيش آمده كه اگر خدا نخواهد چه مي شود؟ و فرق ان شاء با لوشاء چيست؟

آية 25 سورة كهف خطاب به پيامبر(ص) مي فرمايد: ولا تقولنّ لشيء انّي فاعلٌ ذلك غداً الاّ ان يشاءالله؛ هرگز نگو من فلان كار را فردا انجام مي دهم مگر اين كه خدا بخواهد. يعني در مورد با اخبار آينده و تصميم بر انجام كارها حتماً جملة انشاءالله را اضافه كن و انجام كار را موكول به خواستة خدا كن، چرا كه اولاً، تو هرگز مستقل در تصميم گيري نيستي و اگر خدا نخواهد هيچ كس توانايي بر هيچ كار را ندارد. بنابراين، براي اين كه ثابت كني نيروي تو از نيروي لايزال او است و قدرتت وابسته به قدرت او است جملة ان شاء الله (اگر خدا بخواهد) را حتماً به سخنت اضافه كن.



ثانياً، خبر دادن قطعي براي انسان كه قدرتش محدود است و احتمال ظهور موانع مختلف مي رود صحيح و منطقي نيست و چه بسا دروغ از آب در بيآيد مثلاً تو به مردم مي گويي: فردا فلان كار را انجام مي دهيم بعد مانعي پيش مي آيد و نمي توانيد آن كار را در موقع خودش انجام دهيد مردم براي تو حرف مي زنند مي گيوند پيامبر به ما قول داد كه فردا فلان كار را انجام دهيم، ولي زير قولش زد يا گفتارش دروغ بود. براي اين كه تو را متهم به دروغگويي نكنند انجام آن كار را موكول به خواستة خدا بكن. تا آگر آن كار انجام نگرفت و مانعي پيش آمد متّهم به دروغگويي نشوي و برايت حرف نزنند.



برخي از مفسران احتمال ديگري در تفسير آيه داده اند و آن اين كه منظور نفي استقلال انسان در كارها است. مفهوم آيه چنين است: تو نمي تواني بگويي من فلان كار را فردا انجام خواهم داد مگر خدا بخواهد.[17]



شأن نزول اين آيه پيرامون اصحاب كهف است و قرار بود كه پيامبر دربارة آنان براي قريش اظهار نظر بكند آن را به فردا موكول كرد، ولي انشاءالله نگفت به همين جهت تا چهل شبانه روز وحي از او قطع شد تا آنجا كه رسول خدا(ص) غمگين شدو يارانش كه به وي ايمان آورده بودند به شك افتادند و قريش شادمان شده و پيامبر را مسخره كردند. پس از چهل شبانه روز سورة كهف و جريان اصحاب كهف بر پيامبر نازل شد و پيامبر علّت تأخير وحي را از جبرئيل سؤال كرد. جبرئيل همين آيات را بر پيامبر خواند[18]و لا تقولن لشيءٍ اني فاعلٌ غداً الاّ أن يشاءالله. بديهي است اگر خدا نخواهد كاري صورت بگيرد آن كار انجام نمي شود.



فرق بي لوشاء با إن شاء اين است كه لو حرف شرطي است كه در مورد زمان گذشته، به كار مي رود و دلالت بر امتناع و انجام نشدن آن كار مي كند مثلاً وقتي كه بگويد: لو جاء زيدٌ اكرمته؛ اگر زيد مي آمد او را اكرام مي كردم (يعني نيآمد و اكرامش نكردم) امّا إن حرف شرطي است كه براي زمان آينده است مثلاً مي گويد ان تكرم اكرم؛ اگر اكرام كني من هم اكرام مي كنم.

[17] تفسير نمونه، ج 12، ص 385.



[18] تفسير الميزان، ج 13، ذيل اين آيه.